دکتر صدیق دامغانی‌زاده: نقطه عطف در ایجاد و توسعه پارک‌های علم و فناوری، حمایت رهبری بود

در این کارگاه آموزشی دکتر محمدجعفر صدیق دامغانی‌زاده، مشاور وزیر  و رئیس پارک فناوری اطلاعات و ارتباطات با موضوع «حکمرانی مدرن در پارک‌های علم و فناوری؛ نگاهی به تاریخ توسعه پارک‌های علم و فناوری در ایران» به سخنرانی پرداخته‌اند که گزارش آن را در ادامه می‌خوانید:

محمدجعفر صدیق دامغانی‌زاده، رئیس پارک فناوری اطلاعات و ارتباطات شکستن قالب‌ها و پوسته‌های قدیمی را عامل رشد و توسعه یک مجموعه دانست و گفت:زیر سقف مدیریتی و سبک های قدیمی، رشد و کسب تجارب میسر نخواهد بود.

مشاور وزیر و رئیس پارک فناوری اطلاعات و ارتباطات، محرک و عامل اصلی تکنولوژی را توجه به داستان‌های علمی-تخلیلی عنوان کرد و یادآور شد: محرک و عامل اصلی توسعه سازمان‌ها، روابط عمومی‌ها هستند. در الگوهای قدیمی، روابط عمومی‌ها سنگر حوزه ریاست بودند، ولی در الگوهای جدید روابط عمومی‌ها مکمل برنامه‌های توسعه‌ای سازمان‌ها هستند. به عبارت دیگر فهم مأموریت سازمان، معرفی، تولید فکر و محتوا و توزیع آن، از مهم‌ترین وظایف روابط عمومی محسوب می‌شود.

دکتر صدیق دامغانی‌زاده در ادامه با اشاره به تاریخچه ایجاد پارک‌های علم و فناوری گفت: موضوع پارک‌های علم و فناوری، نه تنها در ایران بلکه در جهان موضوعی بدیعی است. مفهوم پارک‌های علم وفناوری اولین بار در سالهای آغازین دهه هفتاد شمسی در استان اصفهان مطرح شد. در آن زمان با پیشنهاد اولیه ذوب آهن اصفهان برای ایجاد یک شهرک تحقیقاتی در بخشی از زمین‌های کارخانه مذکور حرکتی با مدیریت استانداری آغاز گردید که در نهایت به تأسیس شهرک علمی تحقیقاتی اصفهان به عنوان اولین پارک علم وفناوری ایران منجر شد. الگوی اصلی پارک‌های علم و فناوری در آن زمان Tsukuba ژاپن و دایدوک کره جنوبی بوده و دستیابی به چنین پارک‌هایی رؤیا محسوب می‌شد.

وی هفت مرحله را در فرآیند تولد و رشد پارک­های علم و فناوری در کشور مؤثر دانست و تصریح کرد: مرحله اول «دوره فکر اولیه تا تأسیس شهرک علمی تحقیقاتی اصفهان» است. در این دوره نگاه غالب ایجاد شهرک علمی تحقیقاتی با الگوی شهرک دایدوک کره جنوبی و یا تسوکوبای ژاپن بود. در این الگو باید مبالغی بین چهار تا ده میلیارد دلار سرمایه‌گذاری دولتی انجام می‌شد و سپس دانشمندان برجسته کشور در این شهرک به تحقیق و توسعه می‌پرداختند. در این دوره تمامی حمایت مالی مورد نیاز برای پیشبرد مطالعات و کارهای اولیه توسط صنایع استان اصفهان و به طور خاص ذوب آهن و فولاد مبارکه تأمین می‌شد و دانشگاه صنعتی اصفهان نیز نقشی محوری در تولید فکر ایفا می‌نمود.

مشاور وزیر و رئیس پارک فناوری اطلاعات و ارتباطات مرحله دوم را «دوره تأسیس شهرک و آغاز فعالیت عملیاتی» عنوان کرد و گفت: در این دوره که مصادف با سالهای 77 الی 80 بود، شهرک با مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی تأسیس شده و با ردیف بودجه‌ای کمتر از سیصد میلیون تومان (تقریباً دو تا سه برابر بودجه پژوهشی دانشگاه‌های رده یک کشور در آن زمان) آغاز به کار کرد. این میزان بودجه به روشنی نشان می‌داد که الگوی تفکری ایجاد شهرکی شبیه به دایدوک کره و یا تسوکوبای ژاپن قابل تحقق نیست.

دکتر صدیق دامغانی‌زاده با اشاره به پارادایم شیفت انجام شده در شهرک علمی تحقیقاتی اصفهان خاطرنشان کرد: با توجه به ظرفیت‌های موجود، از رؤیای ایجاد دایدوک و تسوکوبای ژاپن در ایران خارج شده و به ایجاد مراکز رشد با همراهی جوانان آماده به کار اما بدون پول و سرمایه فکر کردیم. با توجه به اینکه نقطه عزیمت اصلی در توسعه ایران، جوانان تحصیلکرده و نه سرمایه گذاران بزرگ هستند و از طرف دیگر اینکه فناوری باید در بخش خصوصی توسعه یابد. براساس این تغییر باور، برنامه کاری شهرک تحقیقاتی اصفهان به کمک به رشد هسته‌ها و شرکت‌های نوپای فناور تغییر یافت. این پارادایم شیفت را شاید بتوان یکی از اصلی‌ترین نقاط عطف در توسعه موفق پارک‌ها در کشور محسوب نمود. براساس این تفکر جدید اولین مرکز رشد کشور در اواخر دهه هفتاد در شهرک اصفهان شروع به فعالیت نمود.

وی که خود از پایه گذاران اولیه پارک های علم و فناوری در ایران محسوب می شود، «آغاز جهش حرکت پارک‌ها در کشور با توجه ویژه مقام معظم رهبری» را مرحله سوم تولد و رشد پارک‌های علم و فناوری در کشور عنوان کرد و یادآور شد: مقام معظم رهبری در بازدیدی که سال 79 از استان اصفهان و نمایشگاه توانمندی‌های استان با شهرک علمی تحقیقاتی داشتند، به شدت از آن استقبال نموده و از آن به عنوان حرکتی زیربنایی برای توسعه روشمند ارتباط دانشگاه، صنعت و نیز توسعه فناورانه اقتصاد ایران نام بردند. حمایت مقام معظم رهبری نقطه عطف و محرک ایجاد و توسعه پارک‌های علم و فناوری در ایران بود.

مشاور وزیر و رئیس پارک فناوری اطلاعات و ارتباطات افزود: مقام معظم رهبری در همان سفر هیئتی را برای بررسی کارکرد شهرک مأمور نموده و پس از دریافت گزارش هیئت در یکی از سخنرانی‌هایشان مفصلاً در خصوص نقش مهم پارک‌های علم و فناوری در توسعه کشور اعلام نظر فرمودند و پس از آن نیز موضوع را برای پیگیری به شورای عالی انقلاب فرهنگی سپردند. متعاقب این اقدامات، سازمان برنامه و بودجه وقت و نیز وزارت عتف توسعه کمّی و کیفی پارک‌های علم و فناوری را در دستور کار خود قرار داده و در همین دوران با انجام پاره‌ای اصلاحات و اعطای اختیارات لازم، شعبات استانی سازمان پژوهش‌های علمی کشور به پارک‌های علم و فناوری مستقل تبدیل شدند.

دکتر صدیق دامغانی‌زاده «ایجاد پارک پردیس با الگویی متفاوت» را مرحله چهارم تولد و رشد پارک‌های علم و فناوری در کشور بیان کرد و گفت: در همین دوران و با پیگیری‌های مرحوم کازرونی(وزیر مسکن اسبق کشور) و حمایت‌های نهاد ریاست جمهوری، پارک پردیس با رویکردی جدید در کشور شکل گرفت. این پارک سعی کرد تا توجه خود را بیشتر به حمایت، رشد و توسعه شرکت‌های متوسط معطوف کند؛ تا جایی که با توجه به این مأموریت در آغاز حرکت خود نسبت به تأسیس مرکز رشد اقدام نکرد. این تجربه ارزشمند، کشور را با مسائل توسعه فناورانه شرکت‌های متوسط آشنا نموده و مسیر جدیدی را در این راه باز کرد.

وی تصریح کرد: توسعه اختیارات و مزایای پارک‌ها در قانون برنامه چهارم، مرحله پنجم تولد و رشد پارک‌های علم و فناوری در کشور است. با تصویب قانون برنامه چهارم در انتهای دولت هشتم، شرکت‌های مستقر در پارک‌ها از مزایای مناطق آزاد برخوردار شدند که این قانون تأثیر قابل توجهی در توسعه و تعمیق توسعه و حرکت پارک‌ها ایفا نمود.

مشاور وزیر و رئیس پارک فاوا «توسعه کمّی و کم رنگ شدن مأموریت اصلی پارک‌ها» را مرحله ششم تولد و رشد پارک‌های علم و فناوری در کشور دانست و گفت: در دولت‌های نهم و دهم، با توسعه کمّی پارک‌ها، تصویب قانون حمایت از شرکت‌های دانش بنیان و تأسیس صندوق شکوفایی و نوآوری، قدم‌های قابل توجهی در توسعه اکوسیستم نوآوری کشور برداشته شد. هرچند عدم تحقق مفاد برنامه چهارم در خصوص حمایت دولت از تحقیقات بخش خصوصی و جایگاه پارک‌های علم و فناوری در این موضوع عملاً موجب شد تا مأموریت اصلی پارک‌ها در اذهان برنامه‌ریزان کشور کم‌رنگ شود. در این زمان عملاً پرچم حمایت و هدایت از ایده پارک‌ها به دوش سازمان‌ مدیریت و برنامه ریزی وقت بود و اگر دفتر پژوهش و فناوری سازمان در این مدت دست از حمایت پارک‌ها برمی‌داشت و یا به مأموریت آن‌ها اصرار نمی‌ورزید، شاید امروز چیزی از پارک‌های علمی و فناوری در کشور باقی نمانده بود.

دکتر صدیق دامغانی‌زاده «تولد پارک‌های فناوری سمت بازار» را مرحله هفتم تولد و رشد پارک‌های علم و فناوری در کشور عنوان کرد و یادآور شد: در آغاز دولت یازدهم و با توجه به مشاهده مشکلات موجود برای ارتباط شرکت‌های متولد شده در پارک‌های علم و فناوری کشور برای ارتباط با بازار که همگی به استثناء پارک پردیس ریشه در سمت عرضه علم و فناوری یا وزارت عتف داشتند، ایده تأسیس پارک در وزارتخانه‌های نیرو و ارتباطات و فناوری اطلاعات جوانه زد. در این مسیر، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در انجام اقدامات پیشی گرفته و با کسب مجوز لازم و خرید زمین مناسب پارک فناوری اطلاعات و ارتباطات را از سال 1396 تأسیس کرد.

وی ادامه داد: مأموریت اصلی این پارک وارد نمودن شرکت‌های جوان حوزه ICT به بازارهای ملی و بین المللی، ایجاد شبکه‌ای از پارک‌ها، مراکز رشد و شتابدهنده و حمایت از آن‌ها با هدف کمک به ایجاد شرکت‌های جوان و جذب و حفظ نخبگان در حوزه ICT تعیین شد. در همین دوران و متعاقب اقدامات وزارت ICT، وزارت نفت و جهاد کشاورزی نیز مجوز تأسیس پارک خود را دریافت نمودند. تعریف صحیح کارکرد این پارک‌ها و نقش مکمل آن‌ها نسبت به پارک‌های موجود از دستاوردهای مهم در توسعه و تکمیل سامانه نوآوری ملی محسوب می‌شود.

مشاور وزیر و رئیس پارک فاوا با اشاره به نقش مکمل پارک‌های علم و فناوری در کنار پارک‌های علم و فناوری وزارت عتف تأکید کرد: تقریباً تمام پارک‌های دنیا به استثنای کشور چین، با رویکرد پارک‌های وابسته به وزارت عتف شکل گرفته‌اند. رویکرد کشور چین «جمعیت زیاد، نیروی کار ارزان و جذب صنایع خارجی به داخل» بود؛ بنابراین هدف و مسئله اول، کار کردن در سمت بازار است. لازم به ذکر است که پارک فاوا تکرارکنندۀ پارک‌های وزارت عتف نبوده و مکمل آن‌ها است.

دکتر صدیق دامغانی‌زاده با اشاره به سابقه مدیریتی خود در پارک های علم و فناوری مختلف کشور، رسالت کلان پارک‌های علم و فناوری را توسعه اقتصادی و تعمیق تکنولوژی شرکت‌ها با هدف افزایش توان رقابت پذیری دانست و یادآور شد: براین اساس پارک‌های علم و فناوری را باید نسل جدیدی از سازمان‌های پژوهشی تلقی نمود که در آن به جای محققین مستخدم دولت، محققین شاغل در بخش خصوصی به انجام تحقیقات مشغول‌اند. به عبارت دیگر پارک فناوری اطلاعات و ارتباطات از نوع پارک‌های سمت بازار بوده و مکمل وظایف پارک‌های سمت عرضه محسوب می‌شود.

وی در پایان «توسعه شرکت‌های جوان و تبدیل کردن آن‌ها به شرکت‌های متوسط و بزرگ»، «جذب و حفظ نخبگان و زمینه‌سازی برای بازگشت نخبگان به ایران» و «ایجاد شبکه یکپارچه در سطح ملی از پارک‌ها و مراکز رشد تشکیل شده در وزارت عتف» را از وظایف و مأموریت‌های پارک فاوا و «کشف و نشر دانش پارک‌داری» را از وظایف روابط عمومی عنوان کرد.

لازم به یادآوری است که در کارگاه آموزشی «حکمرانی مدرن در پارک‌های علم و فناوری» که روز چهارشنبه، 26 خرداد ماه در سالن همایش های پارک فناوری اطلاعات و ارتباطات (فاوا) برگزار شد، علاوه بر مدیر کل روابط عمومی وزارت عتف، 10 نفر از دبیران روابط عمومی مناطق دهگانه وزارت عتف به صورت حضوری و بیش از 150 نفر از مدیران روابط عمومی پارک های علم و فناوری و دانشگاه های سراسر کشور به صورت غیرحضوری شرکت داشتند.

همچنین دکتر ندا شفیعی، سرپرست اداره کل وزارت عتف با موضوع اهمیت ارتباطات مؤثر در فعالیت‌های روابط عمومی پارک‌های علم و فناوری؛ دکتر احسان چیت‌ساز، معاون توسعه بازار پارک فناوری اطلاعات و ارتباطات با موضوع مقیاس‌پذیری کسب‌وکارهای مدرن از طریق تأمین مالی جمعی؛ دکتر عباس قنبری باغستان، مشاور ارتباطات و امور بین‌الملل پارک فاوا با موضوع ضرورت گذار به استانداردسازی در حکمرانی مدرن پارک‌های علم و فناوری و مهندس محمدعلی جعفری، مدیر مرکز توسعه واحدهای فناور پارک فاوا با موضوع معرفی شبکه توسعه اقتصاد دیجیتال(تاد) از جمله دیگر سخنرانان این کارگاه آموزشی بودند.