دکتر احسان چیت‌ساز: روش بُهامهر دارای مزیت‌های ساختاری و مقبولیت مردمی است

در این کارگاه آموزشی دکتر احسان چیت‌ساز، معاون توسعه بازار پارک فناوری اطلاعات و ارتباطات با موضوع «مقیاس‌پذیری کسب‌وکارهای مدرن از طریق تأمین مالی جمعی» به سخنرانی پرداخته‌اند که گزارش آن را در ادامه می‌خوانید:

دکتر احسان چیت‌ساز، معاون توسعه بازار پارک فناوری اطلاعات و ارتباطات با اشاره تأمین مالی کسب‌وکارهای جدید و رسیدن به موفقیت در این زمینه گفت: کسب‌وکارهای جدید برای موفقیت به منابع مالی نیاز دارند و برای این کار روش‌های متعددی مانند استفاده از سرمایه شخصی، بهره‌گیری از سرمایه‌گذاران خطرپذیر و سرمایه‌گذاران فرشته، دریافت وام بانکی، گرنت ها و حمایت های نهادهای توسعه‌ای و استفاده از خرده سرمایه‌گذاران را پیش روی خود دارند. به عبارت دیگر امروزه تأمین مالی جمعی یکی از پرطرفدارترین روش‌های تأمین مالی در دنیا است.

معاون توسعه بازار پارک فناوری اطلاعات و ارتباطات ادامه داد: در سال 2017 روشی نوین برای تأمین مالی استارتاپ‌ها رایج شد و به طور گسترده مورد استفاده قرار گرفت که به عرضه اولیه سکه (بهامُهر یا ارز مجازی) معروف بوده و واحدی قابل معامله در بلاک‌چین است. این روش به‌ مراتب منابع بیشتری از روش‌های تأمین مالی سرمایه‌گذاران خطرپذیر و سرمایه‌گذاران فرشته تأمین کرده بود. امروزه تأمین مالی به روش عرضه اولیه بهامُهر روش بسیار رقابتی در میان تمامی روش‌های تأمین مالی جمعی است و پرداختن به عوامل تأثیرگذار بر موفقیت آن می‌تواند بینش شایسته‌ای برای محققان و فعالین عرصه کارآفرینی فراهم کند.

چیت‌ساز هدف فناوری بلاک‌چین را تمرکززدایی از صنایع مختلف و هدف بهامُهر را تمرکززدایی در جذب سرمایه دانست و تأکید کرد: زیرساخت‌های توسعه فناوری‌های مبتنی بر بلاک‌چین در کشور در حال ایجاد و شکل‌گیری است اما از طرفی فقدان دانش تئوریک در این شرکت‌ها و بدیع بودن این نوع از تأمین مالی جمعی موجب شده است که آینده برای چنین شرکت‌هایی مبهم تلقی شود. نکته حائز اهمیت این است که با توجه به اهداف فناوری بلاک‌چین و بهامُهر، شناسایی دانش این حوزه و ایجاد زیرساخت‌ها از اهمیت بسیار زیادی برای جلوگیری از ایجاد روندهای ناکارآمد برخوردار است.

وی درخصوص بلاک‌چین و نقش‌ آن در اکوسیستم کارآفرینی خاطرنشان کرد: بلاک‌چین یک سیستم توزیع و ذخیره سازی اطلاعات به صورت بلوک به بلوک و دستگاه به دستگاه است. به واسطه این نوع سیستم توزیع و ذخیره‌سازی، اطلاعات در بلوک‌هایی که به هم به صورت زنجیروار متصل هستند ذخیره می‌شوند. هر بلوک شامل اطلاعات ذخیره شده و بخش‌هایی به عنوان شناسۀ هر بلوک با توجه به بلوک پیش از خود اطلاعاتی را ذخیره می‌کنند که هش (Hash) نام دارد. در نتیجه، تغییر در هر بلوک منجر به تغییر در هش خود آن بلوک و بلوک پس از خود خواهد شد و به همین جهت در صورت کوچک‌ترین تغییر روی هر بلوک، منجر به تغییر در هش آن بلوک و بالطبع سایر بلوک‌های زنجیره می‌شود.

دکتر احسان چیت‌ساز با اشاره به کاربردهای تکنولوژی بلاک‌چین یعنی بیت‌کوین، اتریوم و قراردادهای هوشمند تصریح کرد: بیت‌کوین صرفاً یک ارز مجازی محسوب می‌شد و محدودیت‌های کاربردی بسیاری داشت. اتریوم نوآوری بسیار مهمی نسبت به بیت‌کوین داشت که موجب تغییری اساسی در بسیاری از فرایندها شده و سبب شد تا این پلتفرم در تمامی صنایع با کاربردهای گسترده مورد استفاده قرار گیرد. پروتکل‌های کامپیوتری نیز می‌توانند شرایط خاصی از یک قرارداد را با دسترسی به دادۀ اضافه آسان کرده، بررسی نموده و یا اجرا کنند. به عبارت دیگر این تکنولوژی نقش یک واسط را بازی می‌کند.

معاون توسعه بازار پارک فناوری اطلاعات و ارتباطات ادامه داد: به واسطه تکنولوژی بلاک‌چین و در ادامه قراردادهای هوشمند که توسط اتریوم معرفی شدند، به مانند تأمین سرمایه به روش جمعی یا کرادفاندینگ، این امکان برای کارآفرینان مهیا شد که به صورت نامتمرکز و جهانی به سرمایه دسترسی پیدا کنند. این نوع سرمایه‌گذاری را هر کسی از هر نقطه جهان تنها با دسترسی به اینترنت، با عرضه سکه/توکن‌های مجازی می‌تواند انجام دهد که طی توسعه یک پلتفرم برای کسب‌وکار ایجاد و برای اولین بار عرضه می‌شود. چنین پلتفرمی را عرضه اولیه سکه یا بُهامهر (initial coin offering) می‌گویند.

وی در ادامه با اشاره به ویژگی دیگر بلاکچین و تأمین مالی به روش بُهامهر و تفاوت‌های موجود یادآور شد: یک کمپین تأمین سرمایه به روش عرضه اولیه سکه/توکن عملکردی مشابه با روش تأمین سرمایه جمعی به مدل کیک‌استارتر دارد اما یک تفاوت تعیین کننده بین توکن‌های خریداری شده در روش بُهامهر با روش کیک‌استارتر وجود دارد و آن هم قابلیت نقد شوندگی آن است. زیرا توکن‌ها یا سکه‌های مجازی که در عرضه اولیه سکه خریداری می‌شوند، به راحتی قابل تغییر به سایر سکه‌ها و ارزهای مجازی تمامی در نقاط دنیا هستند اما سهم‌های خریداری شده در یک کرادفاندینگ چنین قابلیت نقد شوندگی‌ای ندارند.

چیت‌ساز روش بُهامهر را دارای مزیت‌های ساختاری و مقبولیت مردمی قابل توجه دانست و گفت: روش بُهامهر از مزایای بی‌شماری بهره می‌برد و علاوه بر مزیت‌های ساختاری و مقبولیت قابل توجه، نمونه‌های بسیار موفقی که توانسته‌اند از این روش به تأمین مالی بپردازند، میزان سرمایه چشم‌گیری را جذب کرده‌اند. اما با وجود نمونه‌های موفق، این نوع تأمین سرمایه به دلیل نوآوری بسیاری که از آن بهره می‌برد، چالش‌هایی را از بُعد عدم شناخت کامل فرایندها توسط سرمایه‌گذاران، برای سرمایه‌گذاری روی سکه یا توکن عرضه شده ایجاد می‌کند.

معاون توسعه بازار پارک فناوری اطلاعات و ارتباطات دو عامل زمان و پول را که غالباً از آن‌ها به عنوان هزینه در سیگنال یاد می‌شود، بسیار هزینه‌بر عنوان کرد و ادامه داد: نظریه سیگنال‌های متمایز کننده به خوبی می‌تواند تأمین مالی جمعی را نشان دهد. نکته بسیار قابل توجهی که در نظریه علامت‌دهی در دنیای رمزارزها وجود دارد، آن است که هزینه‌بر بودن علامت به عنوان متمایز کننده شرکت‌ها از نظر کیفیت کافی نخواهد بود. به طور کلی دو عامل بسیار هزینه‌بر که غالباً از آن‌ها به عنوان هزینه در سیگنال یاد می‌شود، زمان و پول است و با تقریب نسبتاً خوبی می‌توان کلیه علامت‌های هزینه‌بر را در یکی از این دو گروه جای داد. اما در بسیاری از موارد، سیگنال‌هایی که بروز آن‌ها به ظاهر نیازمند زمان و پول نیست، نیز می‌توانند دو مجموعه را با دو کیفیت متمایز تفکیک دهند. پس سیاست‌گذاران می‌بایست علاوه بر علامت‌های هزینه‌بر، حداقل در مورد بهامهر، به سیگنال‌های بدون هزینه نیز توجه کنند.

وی تصریح کرد: سیاست‌ها در این حوزه باید به گونه‌ای باشد که از یک سو به تشویق استارتاپ‌ها به عرضه بُهامهر منجر شود و از سوی دیگر از تخلف‌های احتمالی مالی جلوگیری کند. اگر هر دو هدف محقق شود، می‌توان انتظار داشت که با یک اکوسیستم پایدار تأمین مالی مواجه خواهیم شد.

دکتر احسان چیت‌ساز برنا‌مه‌ریزی(اساسی‌ترین اتفاق در سرنوشت یک بهامهر)، پیش فروش، عرضه عمومی(افزایش احتمال موفقیت در صورت کاهش میزان نامتقارنی اطلاعات) و فرایند پس از عرضه را چهار بخش اصلی چرخه عمر یک بُهامهر مطرح کرد.

معاون توسعه بازار پارک فناوری اطلاعات و ارتباطات ادامه داد: رویکردهای مختلف سیاست‌گذاری برای برخورد و رفتار با این فرصت در سراسر جهان وجود دارد. مسئله داشتن یا نداشتن سیاست‌های تنظیمی در این بازار نیست، بلکه مسئله اصلی این است که این سیاست‌ها باید چگونه باشند که هم استارتاپ‌ها را به عرضه بُهامهر تشویق کنند و هم از مواردی مانند تخلف جلوگیری کنند. از یک سو، قوانین سخت‌گیرانه مانعی برای عرضه بُهامهر است. از سوی دیگر نیز سیاست‌های موجود در کشورهای مختلف را می‌توان به دو گروه سیاست‌های مبتنی بر حفظ سرمایه سرمایه‌گذاران و  سیاست‌های جلوگیری کننده از تخلف‌های مالی مانند پولشویی تقسیم بندی کرد.

وی تجربه تیم، تعداد اعضای تیم، وایت پیپر، پیش‌فروش، تعیین حداقل سرمایه مورد نیاز، قیمت اولیه بالا، طول زمان عرضه، سهم مؤسسین از توکن عرضه شده، مرجع باز بودن کدهای مرجع و میزان فعالیت تیم فنی را از عوامل تأثیرگذار در سرنوشت یک بُهامهر ذکر کرد.

 چیت‌ساز با اشاره به روی دیگر بُهامهرها گفت: با وجود اینکه بُهامهرها رشد چشمگیری داشته‌اند و تا به‌ حال حدود 4000 بهامهر موفق ثبت‌ شده و موفق به افزایش سرمایه 12میلیارد دلاری شده‌اند اما این سکه روی دیگری نیز دارد و آن این است که حدود 56 درصد عرضه‌های اولیه سکه طی 4 ماه اولیه خود با شکست روبه‌رو می‌شوند. این شکست‌ها می‌تواند اثراتی مانند بی‌اعتماد شدن افراد و درنتیجه از دست رفتن سرمایه اجتماعی را داشته باشد. همچنین موجب از بین رفتن سرمایه مالی بسیاری از خرده سرمایه‌ها می‌شود.

معاون توسعه بازار پارک فناوری اطلاعات و ارتباطات در پایان تأکید کرد: نباید از این مسئله چشم پوشید که افزایش شدت محدودیت‌ها و نظارت‌هایی نظیر سودآور بودن مجموعه، الزام به داشتن سرمایه ثبتی و مواردی از این دست گرچه می‌تواند احتمال موفقیت یک بُهامهر را افزایش و میزان تخلف آن را کاهش دهد، اما این امر می‌تواند مهم‌ترین مزایای یک بُهامهر (راحتی عرضه و عدم نیاز به واسطه) را از بین ببرد و در نتیجه مؤسسین تمایلی به جذب سرمایه از این روش نداشته باشند.

لازم به یادآوری است که در کارگاه آموزشی «حکمرانی مدرن در پارک‌های علم و فناوری» که روز چهارشنبه، 26 خرداد ماه در سالن همایش های پارک فناوری اطلاعات و ارتباطات (فاوا) برگزار شد، علاوه بر مدیر کل روابط عمومی وزارت عتف، 10 نفر از دبیران روابط عمومی مناطق دهگانه وزارت عتف به صورت حضوری و بیش از 150 نفر از مدیران روابط عمومی پارک های علم و فناوری و دانشگاه های سراسر کشور به صورت غیرحضوری شرکت داشتند.

همچنین دکتر محمدجعفر صدیق دامغانی‌زاده، مشاور وزیر  و رئیس پارک فناوری اطلاعات و ارتباطات با موضوع «حکمرانی مدرن در پارک‌های علم و فناوری؛ نگاهی به تاریخ توسعه پارک‌های علم و فناوری در ایران»؛ دکتر ندا شفیعی، سرپرست اداره کل وزارت عتف با موضوع اهمیت ارتباطات مؤثر در فعالیت‌های روابط عمومی پارک‌های علم و فناوری؛ دکتر عباس قنبری باغستان، مشاور ارتباطات و امور بین‌الملل پارک فاوا با موضوع ضرورت گذار به استانداردسازی در حکمرانی مدرن پارک‌های علم و فناوری و مهندس محمدعلی جعفری، مدیر مرکز توسعه واحدهای فناور پارک فاوا با موضوع معرفی شبکه توسعه اقتصاد دیجیتال(تاد)  از جمله دیگر سخنرانان این کارگاه آموزشی بودند.