ابتکار پارک فناوری اطلاعات و ارتباطات در ابداع گرنت حمایت از توسعه خوشه‌های نوآور برای اولین بار در ایران

واحد فناور نوپا نیز با تلاش نوآورانه برای دستیابی به محصولات جدید و نوآوری و فن‌آفرینی، در این ترکیب مشارکت می‌نماید. از جمله مواردی که بعضاً منجر به عدم موفقیت در ایجاد این ترکیب می‌شود، عدم امکان تأمین مالی واحد فناور نوپا در طی دوره شتابدهی/ رشد است

به همین منظور مینا راستی، دانشجوی کارشناسی ارشد رشته علوم ارتباطات اجتماعی دانشگاه تهران، با هدف آشنایی بیشتر با گرنت حمایت از توسعه خوشه‌های نوآوری با دکتر محمدرضا ذاکرزاده، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران و مشاور رئیس پارک فاوا در امور توسعه شرکت‌ها و خوشه‌سازی نوآوری، به گفت‌وگو پرداخته‌ است که شرح آن را در ادامه می‌خوانید:
 

دکتر محمدرضا ذاکرزاده، مشاور رئیس پارک فاوا در امور توسعه شرکت‌ها و خوشه‌سازی نوآوری، در ابتدا به معرفی گرنت حمایت از توسعه خوشه‌های نوآوری پرداخت و گفت: یکی از گرنت‌هایی که پارک فاوا به شرکت‌ها اعطا می‌کند، گرنت حمایت از توسعه خوشه‌های نوآوری است. ما معتقدیم که شرکت‌های بزرگ دارای زیرساخت‌های مناسب نرم‌افزاری و سخت‌افزاری هستند و می‌توانند از هسته‌های فناور پذیرایی کرده و آن‌ها را در درون خود رشد دهند. از سوی دیگر هسته‌هایی وجود دارد که به لحاظ علمی ظرفیت بالایی داشته و می‌توانند در بخش تحقیقات به شرکت‌ها کمک کنند.    
ذاکرزاده در خصوص هدف پارک فاوا برای اعطای این گرنت خاطرنشان کرد: هدف پارک فناوری اطلاعات و ارتباطات در اعتبار حمایت از توسعه خوشه‌های نوآوری این است که ترکیب مناسبی از شرکت‌های بزرگِ دارای بازار و ایده و هسته‌‌های نوپا ایجاد کند. به عبارت دیگر پارک فاوا قصد دارد تا در پایان هر طرح و پروژه‌ای شرکتی به نام «شرکت زایشی» از درون شرکت‌های بزرگ متولد شود. منظور از شرکت زایشی، شرکتی است که پس از موفقیت هسته و بعد از اتمام پروژه، تأسیس می‌شود.

عضو هیئت علمی دانشگاه تهران تصریح کرد: به عبارت دیگر هدف پارک فناوری اطلاعات و ارتباطات از اعطای گرنت حمایت از توسعه خوشه‌های نوآوری، کمک به ایجاد خوشه‌های نوآوری به صورت ترکیبی از شرکت‌های محور و واحدهای فناور نوپا، با هدف توسعه نوآوری و فن‌آفرینی توسط واحدهای فناور نوپا و ورود محصولات آن‌ها به بازار به کمک شرکت‌های محور با خدمات منتورشیپ و زیرساخت و سخت‌افزاری است.

مشاور رئیس پارک فاوا در امور توسعه شرکت‌ها و خوشه‌سازی نوآوری عدم شکل‌گیری ترکیب فوق را عدم تأمین مالی شرکت‌های محور یا اعطای وام به شرکت‌ها دانست و تأکید کرد: به دلیل عدم تأمین مالی شرکت‌های محور یا اعطای وام به شرکت‌ها تا به امروز ترکیب ذکر شده شکل نگرفته است. در این طرح پارک فاوا به نوعی ریسک ترکیب و رسیدن به محصول را می‌پذیرد و اگر محصول و شرکتی ایجاد شد، پارک به عنوان سرمایه‌گذار و اعتباردهنده از سود ایجاد شده بهره‌مند خواهد شد. اگر هم طرح و پروژه با شکست مواجه شد، در صورتی که دلایل شکست ناشی از قصور شرکت محور نباشد و مستندات لازم به پارک ارائه شود، پارک در مورد بخشش قسمتی یا حتی کل بدهی شرکت تصمیم‌گیری خواهد کرد. 

وی مخاطبین این طرح را کلیه شرکت‌های دارای بازار تثبیت شده عضو پارک و همچنین شتاب‌دهنده‌های عضو شبکه تاد عنوان کرد.

دکتر محمدرضا ذاکرزاده یادآور شد: یکی از رسالت‌های پارک فاوا حمایت از شرکت‌های موجود در پارک است؛ به همین منظور به دنبال کسب سود و منفعت نبوده و به دنبال ایجاد بستر مناسب در شرکت‌های عضو پارک فاوا برای حمایت از هسته‌های فناور است. اگر محصول و شرکتی ایجاد شد، پارک تنها به عنوان سرمایه‌گذار و اعتباردهنده از سود ایجاد شده بهره خواهد برد.
عضو هیئت علمی دانشگاه تهران اعطای گرنت حمایت از توسعه خوشه‌های نوآوری را به عنوان اولین گرنت در ایران دانست و گفت: چشم‌انداز پارک فاوا این است که شرکت‌ها در اثر ترکیب شدن با هسته، محصولات خود را توسعه داده و به شرایط و بازار بهتری برسند. هیچ یک از گرنت‌هایی که در سایر پارک‌های علم و فناوری و صندوق‌های نوآوری و شکوفایی ارائه می‌شود، مشابه گرنت پارک فاوا نبوه و تابع شرایط شرکت‌ها و تولید محصول نیست.

وی افزود: خوشه‌های نوآوری کار خود را در سال 1399 در پارک فاوا آغاز نموده و متأسفانه هنوز شرکتی در پارک از این گرنت استفاده نکرده است؛ چراکه پارک فاوا در این زمینه کار خود را از ابتدا شروع کرده و دستورالعمل، شیوه‌های اجرایی، کاربرگ و قرارداد را طراحی کرده است. یکی از موارد مورد تأکید در پارک فاوا این است که قراردادی میان شرکت محور و هسته فناور منعقد شود تا در صورت ایجاد شرکت، درصد سهام آن مشخص شود و شرکت محور تضمین خرید محصول شرکت زایشی را بدهد.

مشاور رئیس پارک فاوا در امور توسعه شرکت‌ها و خوشه‌سازی نوآوری تأکید کرد: منظور از شرکت محور یکی یا مجموعه‌ای از شرکت‌های عضو پارک یا شتاب‌دهنده‌های عضو شبکه تاد است که با داشتن بازار محقق شده و ساختار اجرایی توانمند، آماده است تا از طریق جذب واحدهای فناور نوپا نسبت به ایجاد خوشه‌های فناوری اقدام نماید. منظور از واحدهای فناور نوپا، هسته‌ها و شرکت‌های نوپای پذیرش شده برای همکاری با شرکت محور است.

ذاکرزاده هدف پارک فاوا از اعطا و واگذاری گرنت حمایت از توسعه خوشه‌های نوآوری را دستیابی به MVP  و BSP عنوان کرد و گفت: MVP مخفف Viable Minimum Product و به معنای نمونه‌ای از خدمت یا محصول است که کارکرد اصلی و پایه‌ای محصول نهایی را ارائه می‌کند، اما نه دارای تمامی مشخصات نهایی محصول است و نه قابل تولید انبوه یا آزمایشگاهی است. BSP نیز مخفف Scale Bench Product و به معنای نمونه‌ای از خدمت یا محصول است که کلیه مشخصات فنی محصول نهایی را دارد و در حد آزمایشگاهی قابل تولید و فروش است.

عضو هیئت علمی دانشگاه تهران در خصوص مبلغ اعتبار اعطا شده در این گرنت خاطرنشان کرد: حداکثر مقدار این اعتبار برای هسته‌های فناور جهت دستیابی به MVP سه برابر و برای شرکت‌های نوپای دارای MVP در مرحله دستیابی به BSP شش برابر حد نصاب معاملات خرد در سال تصویب اعتبار خواهد بود. حداکثر طول دوره نیز برای دستیابی به MVP نه ماه و برای BSP هجده ماه است. همچنین هزینه‌هایی مانند حقالزحمه اعضای هسته یا شرکت نوپا، خرید مواد و تجهیزات مورد نیاز در تحقیقات مربوطه و هزینه ساخت و خدمات آزمایشگاهی مورد نیاز برای پرداخت اعتبار قابل قبول هستند.

وی با تأکید بر دو نکته مهم در خصوص اعطای مبلغ مورد نیاز تأکید کرد: سقف مبلغ اعتبار مورد نظر به هر حال از یک چهارم تضمین خرید شرکت محور در طی دوره 4 ساله بیشتر نخواهد بود و همچنین در صورتی که چند شرکت به صورت یک مجموعه و با هدف رسیدن به یک محصول مشترک بر روی حمایت از یک هسته به تفاهم و توافق برسند، اعتبار مورد نظر به نسبت تعداد شرکت‌ها افزایش خواهد یافت. در این حالت باید مشارکت شرکت‌ها با توجه زمینه تخصصی فعالیتشان مستدل باشد. 

مشاور رئیس پارک فاوا در امور توسعه شرکت‌ها و خوشه‌سازی نوآوری با اشاره به نحوه پرداخت اعتبار یاد شده گفت: اعتبار فوق پس از عقد قرارداد بین پارک فاوا و شرکت محور با اخذ تضامین لازم در قالب روش پیشکار (بر اساس پیشرفت کار و ارائه اسناد هزینه قابل قبول)، در 3 مرحله پرداخت می‌شود. همچنین پرداخت حق‌الزحمه اعضای هسته براساس مبلغ ناخالص مندرج در لیست بیمه ارسالی از سوی شرکت محور (مجموع مزایای مشمول و غیرمشمول و حق بیمه) و تا سقف یک و نیم برابر حداقل حقوق قانونی سال پرداخت (بدون مزایا) مجاز خواهد بود. البته سقف قابل پرداخت برای افراد نخبه (مورد تأیید بنیاد ملی نخبگان) همکار هسته، 2 برابر مبلغ فوق می‌باشد. البته اختلاف ناشی از این پرداخت به سرجمع اعتبار مصوب در انتهای دوره افزوده خواهد شد.

ذاکرزاده «داشتن بازار اثبات شده برای شرکت فناور محور» و «قرارداد تضمین خرید محصول و یا سهام شرکت زایشی ایجاد شده» را از شرایط اعطای اعتبار عنوان کرد.

عضو هیئت علمی دانشگاه تهران با اشاره به نحوه بازپرداخت اعتبار ذکر شده با شرط دارا بودن گرند شفافیت پارک تصریح کرد: با توجه به اینکه این اعتبار از نوع حمایت‌های تحقیقاتی ریسک‌پذیر است، نحوه بازپرداخت آن تابع شرایط شرکت محور و نتایج عملیات مربوط به پروژه خواهد بود. در صورتی که محصول با موفقیت تولید شده و شرکت زایشی ایجاد شود و محصول و یا سهام شرکت زایشی از سوی شرکت محور خریداری شود، در این صورت معادل پنج درصد از درآمد شرکت زایشی طی هفت سال بعد از خاتمه دوره و تا سقف پنج برابر اعتبار پرداختی به پارک بازپرداخت می‌شود. 

مشاور رئیس پارک فاوا در امور توسعه شرکت‌ها و خوشه‌سازی نوآوری در خصوص عوامل اجتناب ناپذیر در موفق شدن شرکت محور گفت: در صورتی که شرکت محور عدم دستیابی به نتیجه را ناشی از عوامل اجتناب ناپذیر خارج از اختیار شرکت بداند، می‌تواند موضوع را ظرف مدت حداکثر 6 ماه پس از خاتمه دوره، ضمن ارائه مستندات به پارک اعلام نماید. در این حالت شورای پذیرش پارک نسبت به بررسی و بخشش تمام یا بخشی از اعتبار تصمیم‌گیری خواهد نمود. البته استفاده از این مزیت مشروط به آن است که شرکت نسبت به پرداخت اقساط بدهی مربوطه اقدام نموده باشد. عدم پرداخت اقساط مذکور موجب توقف رسیدگی به درخواست شرکت شده و همچنین باعث حال شدن کلیه دیون شرکت خواهد شد.

عضو هیئت علمی دانشگاه تهران «تکمیل کاربرگ دریافت اعتبار خوشه نوآوری و ارائة مستندات لازم توسط مسئول شرکت محور»، «بررسی کاربرگ‌ها توسط پارک فاوا و اعلام نواقص احتمالی به متقاضیان»، «رفع نواقص توسط متقاضیان در مهلت زمانی تعیین شده»، «حضور نمایندة شرکت محور در کارگاه مجازی آشنایی با نحوة ارائه در جلسه عمومی پیش دفاع»، «ارائه پروژه توسط نماینده شرکت محور و ارزیابی آن توسط هیئت داوران»، «بررسی نتایج داوری‌ها توسط شورای پذیرش اعتبار خوشه نوآوری و تصویب پروژه‌ها» و «ابلاغ رسمی نتیجة پذیرش و اختصاص اعتبار به شرکت محور توسط رئیس پارک فاوا» را از فرآیند پذیرش شرکت‌ها در این گرنت عنوان کرد.

دکتر محمدرضا ذاکرزاده در پایان خاطرنشان کرد: با وجود اینکه پارک فاوا در مراحل ابتدایی کار خوشه‌سازی نوآوری قرار دارد اما در حال حاضر با چند شرکت در حال تعامل است.